Transport w Warszawie odpowiada za 60 do 80% emisji zanieczyszczeń powietrza* [ źródło ]. To ważny problem i trzeba rozmawiać o jego rozwiązaniach. Przy tak złej jakości powietrza przebywanie na otwartej przestrzeni jest jak wystawianie się na niepotrzebne ryzyko. Oddychanie złym powietrzem zwiększa ryzyko występowania wielu chorób i negatywnie wpływa na stan naszych organizmów. Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje o zanieczyszczeniu wraz ze źródłami – zależy nam na rzetelnej dyskusji.

*Prognozy oparto na ostatnich dostępnych raportach WIOŚ opartych na modelowaniu matematycznym pochodzących sprzed kilku lat. WIOŚ zaprzestał informować o udziale poszczególnych rodzajów źródeł w ogólnym bilansie emisji więc w obecnej chwili nie mamy nowych danych. Biorąc pod uwagę wzrost liczby samochodów w mieście i postępujący program wymiany pieców, udział transportu mógł wzrosnąć.

Zanieczyszczenie powietrza to jedno z największych wyzwań dla Warszawy i dla całej Polski. Szacuje się, że spalanie paliw kopalnych rocznie może być przyczyną nawet ok. 93 000 przedwczesnych zgonów w Polsce [ źródło ]. Spalanie paliw kopalnych to także jazda samochodem z napędem spalinowym, który jest zasilany produktami na bazie ropy naftowej – o czym często zapominamy.

Głównymi źródłami zanieczyszczenia powietrza w Polsce są: spalanie paliw stałych w piecach domowych, emisje z transportu drogowego oraz z instalacji przemysłowych. W skali całego kraju największym problemem jest emisja z domowych pieców. W Warszawie, sytuacja wygląda inaczej, od 60 do 80% emisji zanieczyszczeń powietrza jest generowane przez transport [ źródło ].

Analizy zanieczyszczenia powietrza w pobliżu al. Niepodległości potwierdziły, że ryzyko wystąpienia chorób obturacyjnych – np. astmy lub przewlekłej obturacyjnej choroby płuc – u osób niepalących jest 5 razy wyższe w porównaniu do grupy kontrolnej [ źródło ]. Podobnie jest w pozostałych częściach miasta. Oznacza to, że każda mieszkanka i każdy mieszkaniec jest narażony na skutki wynikające z zanieczyszczenia powietrza.

Obecnie pojęcie „smog” stosowane jest powszechnie do określenia złego stanu jakości powietrza. O smogu myślimy najczęściej jako o widocznym zanieczyszczeniu w postaci zmniejszonej przejrzystości powietrza (mgły). Jednak nie zawsze tak jest. Bardzo często warunki meteorologiczne uniemożliwiają tworzenie się widocznej złowrogiej “zawiesiny” w powietrzu. To jednak wcale nie oznacza, że stan powietrza jest dobry –  zanieczyszczeń często nie widać i nie czuć. Są jednak bardzo niebezpieczne – przykładowo mikrocząsteczki PM2,5 docierają do najdalszych zakamarków ciała, także do mózgu, powodując uszkodzenia opóźniające rozwój u dzieci i zwiększające ryzyko udarów u dorosłych. Bardzo trudno bronić się przed skutkami wdychania tak małych cząstek.

Sprawdź, jak duże są PM10 i PM2,5

Zanieczyszczenia powietrza generowane przez transport składają się z wielu substancji, wśród nich znajdują się te najbardziej niebezpieczne dla zdrowia – m.in. tlenki azotu, pyły zawieszone, ołów, węglowodory wielopierścieniowe (benzopireny) tlenek węgla (czad) czy tlenki siarki. Zanieczyszczenia z transportu można podzielić na trzy grupy:

1. emisje związane z procesem spalania paliw (gazy wydechowe);

2. emisje związane ze ścieraniem się okładzin w hamulcach oraz opon i nawierzchni jezdni;

3. unoszenie cząstek stałych z powierzchni gruntu/jezdni na skutek ruchu pojazdów (tzw. emisja wtórna).

Tlenki azotu –  to jedne z najgroźniejszych dla zdrowia substancji zanieczyszczających powietrze, jedyna stacja komunikacyjna badająca powietrze w Warszawie od lat pokazuje, że ich poziom jest niebezpiecznie wysoki. Powodują podrażnienia dróg oddechowych, ich wdychanie może doprowadzić do ataków duszności, negatywnie wpływa na układ odpornościowy. Długotrwałe narażenie na ich oddziaływanie wpływa na rozwój poważnych schorzeń – astmy oskrzelowej, chorób układu sercowo-naczyniowego czy nowotworów. Raporty pokazują, że w Warszawie ok. 75% ich emisji pochodzi z transportu [ źródło ].

Przed tlenkami azotu nie ochroni nas maska smogowa – jedynym skutecznym środkiem jest zmniejszenie ekspozycji. Najwięcej tlenków azotu emitują samochody z silnikiem diesla.
[ źródło 1 ] [ źródło 2 ] [ źródło 3 ]

Badania pokazują, że na obszarze aglomeracji warszawskiej PM10 i PM2,5 są generowane w znacznej mierze z transportu, dla PM10 ten wskaźnik wynosi ponad 60%, dla PM2,5 prawie 40% [ źródło ].
Nazwy PM10 i PM2,5 biorą się od rozmiaru tych cząsteczek, mają odpowiednio 10 i 2,5 mikrometra średnicy. Skład pyłów jest silnie powiązany ze źródłem emisji i może się znacznie różnić [ źródło ].

Badania prowadzone w mieście pokazały, że wysokie stężenie pyłów może przyczyniać się nawet do 1800 przedwczesnych zgonów rocznie, spowodowanych chorobami układu krążenia i płuc, do 1000 przedwczesnych zgonów spowodowanych  chorobą niedokrwienną serca, i ok. 350 spowodowanych nowotworami płuc [ źródło ].

PM10 to mieszanina złożona głównie z rakotwórczych  cząstek takich związków jak  benzopireny, dioksyny i fenole. Cząsteczki są tak małe, że nie można ich zauważyć gołym okiem, odpowiadają za napady kaszlu i problemy z oddychaniem. Nawet krótkotrwałe silne stężenie może wywołać zawał serca lub udar mózgu [ źródło ]. Jego wdychanie powoduje przedostawanie się do organizmu rakotwórczych substancji, z których jest złożony. Pyły są podnoszone przez poruszające się pojazdy, co sprawia, że największe ich stężenia można spotkać przy ruchliwych ulicach. PM10 zatrzymuje się w oskrzelach.

PM2,5 jest znacznie drobniejszy od PM10 przez co może przenikać, za pośrednictwem układu oddechowego, aż do krwioobiegu. Jest szczególnie niebezpieczny dla osób z chorobami dróg oddechowych – osłabia i podrażnia płuca, powoduje też zaburzenia rytmu serca, jest odpowiedzialny za miażdżycę i zapalenie naczyń krwionośnych, przenika do wielu organów ludzkiego ciała. Badania pokazują, że jego zbyt duże stężenie podnosi ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera lub demencji. U dzieci powoduje zaburzenia rozwojowe, m.in związane z deficytem koncentracji, obniża iloraz inteligencji. Szczególnie narażone na jego wpływ są osoby uprawiające sport, dzieci i seniorzy [ źródło ].

To cząstki stałe jeszcze mniejsze od PM 2,5, mniejsze od nich są tylko atomy. Nikt nie monitoruje ich poziomu, chociaż badania pokazują, że są także bardzo  groźne dla zdrowia, ich ślady znaleziono m.in. w sercu dorosłych ludzi [ źródło ] czy mózgu małych dzieci narażonych na oddychanie zanieczyszczonym powietrzem [ źródło ]. Obecnie mikrocząstki PM nie są poddane normom emisji spalin. Badania wskazują, że pojazdy napędzane gazem ziemnym (CNG) emitują ich znaczne ilości [ źródło ].

W Warszawie jest tylko JEDNA stacja badająca zanieczyszczenia komunikacyjne, zlokalizowana przy al. Niepodległości. Prowadzone na niej odczyty wskazują, że  dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń są przekraczane regularnie od wielu lat. Zobacz, jak rok do roku wygląda sytuacja.

Wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie ludzi jest jednoznacznie zły i dotyczy wielu aspektów. Dokumentują go tysiące badań przeprowadzonych na całym świecie.

4 obszary zdrowia, na które wpływa zanieczyszczenie powietrza

1. Układ oddechowy – rośnie ryzyko występowania chorób takich jak: astma, POCHP, nowotwory, zaostrzają się choroby obturacyjne – m.in. astma.
2. Układ krążenia – zanieczyszczenie podnosi ciśnienie krwi, może wywoływać zawały i udary. Nasila choroby układu krążenia i powoduje miażdżycę. Zaostrza przebieg Covid-19.
3. Układ nerwowy – przyspiesza procesy starzenia się, jest czynnikiem wywołującym depresję, zwiększa ryzyko choroby Alzheimera i demencji, upośledza funkcje poznawcze i powoduje trudności ze skupieniem uwagi.
4. Układ rozrodczy – długotrwała ekspozycja prowadzi do deformacji plemników i obniżenia poziomu testosteronu, poważnych zaburzeń gospodarki hormonalnej u kobiet i mężczyzn, zmniejsza szansę powodzenia zapłodnienia metodą in vitro.

Jak zanieczyszczenie powietrza wpływa na dzieci

1. Jest czynnikiem ryzyka poronienia, wewnątrzmacicznego obumarcia płodu i wcześniactwa.
2. Upośledza rozwój układu nerwowego.
3. Powoduje obniżenie ilorazu inteligencji.
4. Dzieci wychowywane w Warszawie mają mniejszą pojemność płuc.
5. Nasila zaburzenia koncentracji i nadpobudliwość, np. ADHD.

Na temat wpływu zanieczyszczenia powietrza powstało wiele raportów. Chcesz dowiedzieć się więcej? Polecamy np. raport Krakowskiego Alarmu Smogowego “Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie”.

Policzono to w raporcie EPHA.

Masz wpływ na sytuację – z zanieczyszczeniem powietrza można skutecznie walczyć!

To od nas zależy, czy będziemy podejmowali ryzyko. Warszawa może mieć lepsze powietrze – potrzebujemy do tego strefy czystego transportu.

Tylko kompleksowe działania pozwolą na poprawę sytuacji w mieście. Trzeba postawić na równoczesne ograniczanie emisji z dwóch największych źródeł zanieczyszczeń: z transportu oraz z pieców. Warszawa ma program wymiany pieców i systematycznie poprawia sytuację, ale bardzo brakuje zorganizowanych działań na rzecz zmniejszenia emisji z transportu drogowego. Dlatego trzeba rozmawiać o zmianach, które poprawią sytuację. Potrzebujemy w mieście strefy czystego transportu z prawdziwego zdarzenia, która będzie skutecznie redukowała poziom zanieczyszczeń.